کلید اتوماتیک

برخی مواقع ممکن است مواردی از قبیل برگشت جریان، افت بیش از حد مجاز ولتاژ یا ورود ژنراتور های برق اضطراری در شبکه توزیع برق، اجتناب ناپذیر باشد. برای کنترل چنین شرایطی لازم است از کلید های اتوماتیک و کلید اتوماتیک هیوندای استفاده شود. این دسته از تجهیزات در انواع مختلفی تولید و در صنعت برق به کار گرفته می شوند که در ادامه این مطلب به مقایسه انواع کلید اتوماتیک خواهیم پرداخت؛

کلید اتوماتیک چیست؟

کلید اتوماتیک چیست

کلید های اتوماتیک تجهیزاتی خودکار هستند که در ساختار آنها رله های خاصی متناسب با کاربرد نوع کلید تعبیه شده است. این دسته از تجهیزات برای قطع و وصل های گوناگون در شبکه های توزیع برق مورد استفاده قرار می گیرند. کلید های اتوماتیک در دسته بندی های متعددی در بازار موجود می باشند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم؛

ویژگی کلید های اتوماتیک

انواع کلید اتوماتیک

به طور کلی کلید های اتوماتیک یا خودکار را می توان با توجه به نوع کاربرد به دو گروه فشار ضعیف و فشار متوسط یا دژنکتور تقسیم بندی نمود. هر دسته از این کلیدها نیز شامل انواع مختلفی می باشد که در ادامه به بررسی برخی از پرکاربردترین آنها خواهیم پرداخت.

انواع کلید اتوماتیک

کلیدهای فشار ضعیف

کلید های اتوماتیک فشار ضعیف برای قطع و وصل جریان و ولتاژهای پایین به کار می روند؛ از جمله این کلیدها می توان به انواعی مانند مینیاتوری، کامپکت، محافظ موتور، محافظ جان و اتوماتیک هوایی اشاره کرد، در ادامه عملکرد این دسته از کلید ها را بررسی می کنیم؛

کلید مینیاتوری

این نوع کلید از انواع کلید اتوماتیک٬ فشار ضعیف جریان قطع اتصال کوتاه چندان بالایی ندارد و بیشتر در جریان های کم، تابلوهای توزیع با توان پایین و به منظور حفاظت مدار کنترل و فرمان به کار می رود. کلید مینیاتوری هیوندای٬ از دو قسمت مغناطیسی (جریان زیاد در مدت زمان کم) و حرارتی (افزایش تدریجی جریان) تشکیل می شوند.

در انواع مختلفی تولید می شوند که دو نوع B و C که به روشنایی و موتوری معروف هستند، از جمله پرکاربردترین آنها می باشند.

کلید مینیاتوری

کلیدهای اتوماتیک کامپکت

کلید های اتوماتیک کامپکت نوعی کلیدی الکترومکانیکی فشار ضعیف هستند که توانایی قطع و وصل جریان نامی مدار، قطع و وصل جریان اتصال کوتاه و اضافه بار را دارا می باشند. این دسته از کلیدهای اتوماتیک بدون اینکه کلید آسیبی ببیند، می توانند مدار را قطع کرده و به عنوان یک وسیله حفاظتی در برابر جریان اضافی عمل نمایند.

کلیدهای محافظ موتور

کلید های محافظ موتور٬ از انواع کلید اتوماتیک که با نام کلیدهای حرارتی نیز شناخته می شوند، در واقع ترکیبی از فیوز مینیاتوری و بیمتال هستند. این نوع کلید ها مانند کلید حرارتی هیوندای٬ برای محافظت همزمان موتور در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار به کار گرفته می شود.

کلید محافظ موتور نوعی کلید اتوماتیک

کلیدهای اتوماتیک هوایی

این نوع کلید اتوماتیک فشار ضعیف در آمپرهای بالای محدوده 630 تا 6300 آمپر موجود است و مدار را در مقابل اضافه بار، اتصال کوتاه آنی و تاخیری و اتصال به زمین حفاظت می کند. کلید های اتوماتیک هوایی در ورودی تابلوهای برق که اغلب جریان بالایی دارند، نصب شده و موجب برقراری حالت سلکتیو بین کلیدهای ورود و خروجی مدار می شوند.

دلیل نامگذاری این نوع از انواع کلید اتوماتیک به اتوماتیک هوایی، وجود سیستم اطفای جرقه توسط هوای آزاد در ساختار این تجهیزات می باشد.

کلید محافظ جان

کلیدهای محافظ جان

کلیدهای اتوماتیک محافظ جان به منظور محافظت از جان انسان در برابر خطر برق گرفتگی و همچنین خطرات ناشی از جریان نشتی به کار می روند. این نوع کلید با توجه به میزان حساسیت در دو نوع تک فاز خانگی و سه فاز صنعتی تولید می شود و علاوه بر حفاظت افراد در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم برق، در محافظت از تجهیزات صنعتی نیز موثر می باشد.

تفاوت کلید اتوماتیک و کلید مینیاتوری

کلید اتوماتیک و کلید مینیاتوری از لحاظ عملکرد، هر دو برای قطع جریان اتصال کوتاه و اضافه جریان به کار برده می شوند، با این تفاوت که کلید مینیاتوری دارای حداکثر جریان 125 آمپر بوده و غیر قابل تنظیم است؛ اما کلیدهای اتوماتیک تا 1600 آمپر با قدرت قطع بالاتری نسبت به  انتخاب کلید مینیاتوری را نیز پوشش می دهد و بسته به نوع کلید، می توان جریان قطع کلید را تنظیم نمود.

کلید اتوماتیک دنژکتور

فشار متوسط (دژنکتور)

دسته ای دیگر از انواع کلید اتوماتیک که با عنوان کلید قدر فشار متوسط یا دژنکتور شناخته می شوند، علاوه بر توانایی قطع و وصل جریان، در قطع قوس ناشی از اتصال کوتاه نیز کاربرد دارند. در مشخصات هر کلید دژنکتور در کنار جریان نامی و جریان قابل تحمل اتصال کوتاه، پارامتر دیگری با عنوان جریان نامی قطع اتصال کوتاه نیز تعریف می شود.

این گروه از کلیدها در زمان اتصال کوتاه با استفاده از عملکرد رله ها، بخش معیوب را از مدار جدا می کنند و به نحوی طراحی شده اند که در زمان اتصال کوتاه که ممکن است جریانی تا 10 برابر جریان نامی کلید از آن عبور کند، توانایی قطع مدار را داشته باشند. انواع مختلفی از کلید های دژنکتور در صنعت برق مورد استفاده قرار می گیرد که برخی از مهمترین آنها را مورد بررسی قرار می دهیم؛

1-دژنکتور روغنی

دژنکتور های روغنی دارای یک مخزن فولادی پر شده از روغن هستند و به کمک یک فنر قوی، کار قطع و وصل را انجام می دهند. البته این دسته از کلیدها امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند و با انواع دیگری مانند خلاء یا دژنکتور های گازی جایگزین شده اند. در این نوع کلید ها به دلیل فاصله زیاد کنتاکت ها، اگر جرقه ای ایجاد شود به صورت خود به خود خاموش می شود.

 عملکرد این تجهیزات به  این صورت است که در زمان قطع دژنکتور روغنی یا جدا شدن کنتاکت ها، جرقه ای شدید ایجاد می شود و روغن اطراف این جرقه تبخیر شده و  فشار گازهای ایجاد شده در اثر این فرایند، باعث حرکت روغن خنک در اطراف قوس و در نهایت حذف آن خواهد شد.

  2-دژتکتور گازی (SF6)

این نوع از کلیدهای دژنکتور که به صورت اختصار با علامت GCB  نیز نام برده می شوند؛ با استفاده از گاز هگزا فلوراید گوگرد عمل قطع کنندگی را انجام می دهند. به دلیل مزایایی مانند قطع سریع جرقه و صدای کم، در صنعت و پست های ابتدای شهر و مکان های مسکونی کاربرد بیشتری دارند.

گاز استفاده شده در این کلید ها غیر سمی، بدون بو و پایداری بالایی دارد و موجب عملکرد سریع کلید در مهار جرقه خواهد شد. دژنکتور های گازی از جمله رایجترین کلید های استاندارد در ولتاژهای بالای 63 کیلو ولت می باشند. 

کلید اتوماتیک دنژکتور خلا

3-دژنکتور خلاء

دژنکتور های خلا را می توان به عنوان بی صداترین نوع این دسته از انواع کلید اتوماتیک به شمار آورد. در ساختار این نوع تجهیزاتی فضایی خالی از آب، هوا یا روغن وجود دارد که با طراحی دقیق فشار درون آن کنترل شده است.

دژنکتور های خلاء به طور کامل آب بندی شده اند و به عنوان یکی از اجزای اصلی در مدارشکن با ولتاژ بالا مورد استفاده قرار می گیرند. مزایای متعدد این تجهیزات، ازجمله بی صدا بودن باعث شده است تا در کاربردهای صنعتی و غیر صنعتی به عنوان بهترین نوع دژنکتور به کار گرفته شوند.

نتیجه گیری

همان طور که گفته شد کلید های اتوماتیک از جمله تجهیزات مهم در صنعت برق به شمار می آیند. انواع متعددی از این نوع کلیدها تولید می شود اما با توجه به ولتاژ و جریان می توان انواع کلید اتوماتیک را به دو گروه فشار ضعیف و فشار متوسط یا دژنکتور تقسیم نمود که در این مطلب با برخی از مهمترین آنها آشنا شدیم.

نوین برق

 سوالات متداول  

1- به طور کلی کلید های اتوماتیک به چند دسته تقسیم می شوند؟

با توجه به نوع کاربرد و شدت جریان و ولتاژ می توان کلید های اتوماتیک را در دو گروه فشار ضعیف و فشار متوسط یا دژنکتور تقسیم کرد.

2- مهمترین انواع کلید های دژنکتور کدامند و کدام یک کاربرد بیشتری دارد؟

دژنکتور روغنی، دژنکتور گازی، دژنکتور خلاء، در بین این کلید ها ، دژنکتور خلاء به دلیل مزیت هایی از قبیل صدای کم، کاربرد بیشتری در استفاده های صنعتی و غیر صنعتی برق دارد.